Geschiedenis Hoogstraat 1-3
Met dank aan de Heemkundekring Stad en Lande van Tholen
Het register van beschermde Rijksmonumenten van 1989 beschrijft de panden Botermarkt 2 en Hoogstraat 1-3 te Tholen, kadastraal bekend als sectie F 2380 als volgt:
Fors onderkelderd hoekpand met zadeldaken en geverfde rechte gevels. De lage bovenverdieping heeft naar binnen open draaiende ramen met kleine roedenverdeling. Op de begane grond gewijzigde schuiframen en deuren zonder omlijsting.
Het pand Hoogstraat 1-3 is van 1832-1964 kadastraal bekend als sectie F no. 212 omschreven als huis en erf groot 2.20 are. (De uit de kadastrale leggers overgenomen jaartallen kunnen afwijken daar de daarin opgenomen jaartallen die zijn van de bijwerking van de gemeenteleggers.)
1701-1716
Adriaen Craen
Van voor 1701-1716 was het huis Zorrabel op de hoek van de Hoogstraat eigendom van Craen, Adriaan en zijn erven. Van een Adriaen Craen en Adriaan Craene zijn twee inschrijvingen bekend in het poorterboek van Tholen, n.l. van 4-10-1682 en 10-4-1689. Op eerstgenoemde datum wordt hij geadmiteerd tot wijnsteker (kleinhandelaar in wijn) (Resolutieboek Tholen1624-1692 fol. 175v). In 1691 was hij overdeken van het Beenhouwersgilde (Resolutieboek Tholen1624-1692 fol. 169), schepen in 1689 en 1690. Hij huwde als jonge man van Sint Maartensdijk in Sint-Maartensdijk, ondertrouw Tholen 14-1-1681 Judith Servaes, jonge dochter van Tholen. Adriaen overleed in 1701.
Adriaen deed 6-11-1682 belijdenis in Sint-Maartensdijk. Van 1682-1687 wordt hij met zijn vrouw Judith vermeld als lidmaat van de kerk aldaar. Van 2-5-1687 – 10-5-1689 was Adriaen Craen daar diaken. Op de kerkeraadsvergadering in de smalstad van 17-4-1689 was hij niet meer aanwezig omdat hij naar Tholen was vertrokken.
In het weeskamerarchief van Tholen is zijn boedelstaat te vinden. Naast zijn woning op de hoek van de Hoogstraat genaamd Zorobabel ter waarde van £ 166.13.4 had hij vermoedelijk in Tholen nog een hofstede genaamd Sarnaboke. (Weeskamer Tholen inv.nr. 28/i d.d.10-10-1701). Na zijn dood ging het huis naar zijn weduwe Judith die in 1702 trouwde met Pieter van Eycke, wednr. van Elisabeth Mol, vermoedelijk gedoopt Tholen 4-8-1660. De ondertrouw vond plaats Tholen 16-7-1702. Pieter was in 1704 en 1705 schepen van Tholen. Laatstgenoemde werd begraven Tholen 16-7-1707. Judith overleed mogelijk in Middelburg in 1727 waar zij het huis Het Gouden Aambeeld in de Brakstraat bij het huidige Damplein bezat. Het weeskamer archief van Tholen bevat van haar een boedelstaat (Weeskamer Tholen inv.nr. 17/144). Hierin wordt naast het huis in Middelburg in Tholen alleen nog een woning in de Brugstraat genoemd met een geschatte waarde van £ 133.6.8. Dit zal het huis zijn geweest van Pieter van der Eycke. Vermoedelijk haar enige erfgenamen waren Johanne Craen, nu Gazewijk, die in De Haag woonde en een kleinzoon Cornelis de Camps oud 18 jaar.
Opvallend is dat in het kohier van het haardstedengeld van 1696 Adriaen Craen wordt aangeslagen voor een pand op de Botermarkt voor £ 1 en niet voor een pand aan de Hoogstraat.
Zorobabel of Zerubbabel, letterlijk zaad (spruit) van Babel of Babylon, een stad uit de oudheid, die zich in het huidige Irak bevindt, 80 km ten zuiden van Bagdad. Hij was een kleinzoon van de door koning Nebukadnezar II in ballingschap weggevoerde Judese koning Jojochin. In de geschriften van de profeten Haggel en Zacharia is te lezen dat Zerubbabel de tempel te Jeruzalem herbouwde na terugkomst uit Babel. Wellicht voelde de bewoner van dit huis, Adriaen Craen, zich een tempelbouwer, als iemand die ijverde voor het welzijn van de kerk.
1716-1728
Theodorus van Hattem
Van 1716-1728 was het pand eigendom, Hattem, Theodorus van, poorter van Tholen 3-5-1716, schepen en raad van Tholen. Hij werd 30-1-1726 in de grote kerk van Tholen begraven.
Hij kocht het pand van Judith Sevaes, wed. Pieter van Eycke voor 950 Carolus gulden. Het transport vond plaats 19-5-1716 (Raze 5183/214).
Het pand op de hoek van de Hoogstraat en Botermarkt had toen de naam Zorabel. Zijn erven verkochten het in 1728 aan Willem Krijger voor £ 46 (= 276 Carolus gulden). Een van de erven was Ahasuers van Hattem, oudschepen van Bergen op Zoom.
1728-1767
Willem Krijger
Van 1728-1767 was het pand op de hoek van Hoogstraat en Botermarkt eigendom van Krijger, Willem, meester timmerman, gedoopt Tholen 21-9-1703, begraven in de kerk 27-12-1751. Hij huwde Scherpenisse 17-5-1728 Dina de Graef, geb. te Tholen. De ondertrouw vond plaats in Oud-Vossemeer. Zijn weduwe werd in de kerk van Tholen begraven 15-8-1767.
Willem kocht het pand voor £ 46 van de erven van Theodorus van Hattem. Het transport vond plaats 6-11-1728 (Raze 5184/80). De kinderen van Willem en Dina t.w. de minderjarige Clazina Jacoba en Lodewijk, hun voogd was Pieter Krijger sr, ende meerderjarige Pieter en Marinus verkopen het pand aan een van hen, t.w. Marinus voor £ 301 op 23-11-1767 (Raze 5191/81).
Gezien de koopsommen van 1728 en 1767 £ 46 en £ 301zal het pand toen ingrijpend zijn verbouwd of herbouwd.
Willem, werd in 1727 samen met zijn broer Lodewijk lid van het gilde van metselaars enz. het aantal knechten nam toe tot 4. Na zijn dood blijft zijn weduwe nog enige jaren in het gilde. Kort voor zijn dood, in 1751, blijkt hij nog geen 50 jaar oud stokdoof te zijn. Hij was tijdens zijn leven in een aantal procedures verwikkeld. In 1744 neemt hij een 1/8ste deel over van de pelmolen De Windhond met zijn gaande en staande werk op de wal in Tholen over voor 4000 Carolus gulden. Na zijn dood blijkt zijn nalatenschap tamelijk omvangrijk. Het batig slot is £ 1353.15 Vlaams waarvan de wezen de helft krijgen. Er is een lange lijst van bezittingen. Zijn weduwe overleeft haar man 16 jaar. In de boedelbeschrijving wordt kamer voor kamer beschreven wat daar aanwezig is. Genoemd worden: voorhuis, comptoirtje, voor of stijlkamer, ’t saletje, keuken, ’t achterkamertje, bovenkamer solder, kleerzolder en kelder. Alle goederen werden te gelde gemaakt. Uit het overzicht blijkt terloops dat Dina buitenmoeder was van het Weeshuis, ze hield toezicht op de huishoudelijke gang van zaken (Weeskamer Tholen inv.nr. 18/399, 20/169v, 37/186v en 22g). (Krijgers op Tholen door M.K. en W. Krijger).
1767-1807
Marinus Lodewijk Krijger
Van 1767-1807 was Krijger, Marinus Lodewijk, postmeester, eigenaar. Hij kocht het pand 23-11-1767 voor £ 301 van de erven van zijn ouders. Het transport vond op dezelfde datum plaats (Raze 5191/81). Na zijn dood werd het pand C 45 in 1807 verkocht voor £ 352 aan Telchuis, Johannis Marinus. Zijn broer Lodewijk Krijger was executeur van de boedel (Raze 5200/129v).
Marinus Lodewijk werd gedoopt Tholen 21-9-1738 en aldaar begraven in de kerk 30-9-1806. Hij huwde als weduwnaar van Jacoba van Stee Tholen 24-9-1786 Maria Duree (De Rhee), begraven in de kerk te Tholen 26-5-1790. Beiden waren in Tholen geboren. Voor zover bekend bleven beide huwelijken kinderloos.
Na het overlijden van Marinus worden in het sterfhuis op 28-11-1806 enige kasten verzegeld nadat Lodewijk uit een broek een zilveren kurkentrekker heeft genomen en hij met de andere executeur, David Duree, 108 gulden heeft gereserveerd voor dekking van de kosten van overlijden. Een ‘grijz verlakt kabinetje’ gaat alvast naar Johanna Donk, gewezen dienstmaagd van de overledene. In dit stuk vinden we ook de indeling van het huis van Marinus: voorzaaltje, kantoortje, slaapkamer, achterkamer.
Marinus komt voor op de lijst van dienstplichtigen van 1797/98. Hij was toen 55 jaar en postmeester. Hij woonde in de Hoogstraat met wijknummer C 39. Dit huis had hij gekocht uit de boedel van zijn overleden moeder (Raze 5196/213v). Dit zal het huis op de hoek van de Hoogstraat en Botermarkt zijn geweest. Op 9-1-1807 (Raze 5200/129) verkoopt notaris W.C. de Wit als gemachtigde van de executeurs Lodewijk Krijger te Middelburg en David Duree het huis en erf aan de Hoogstraat voor £ 352 en 4 pond voor losse goederen. (Krijgers op Tholen door M.K. en W. Krijger).
1807-1882
In onderzoek
1882-1911
J.M.C. (Jan) Pot
In augustus 1882 kocht de in Vlissingen geboren Jan Pot het pand. Hij laat drukpersen plaatsen en in mei 1883 rolt een proefdruk van de Thoolse Courant van de pers. Het eerste nummer verschijnt een week later op 2 juni 1883.
Jan Pot trouwt op 3 januari 1885 in Vlissingen met de uit Genemuiden afkomstige Laurentia Maria Agnes Meijer. Het huwelijk blijft kinderloos.
Na enige tijd wordt voor Jan Pot duidelijk dat de mossel- en oestervisserij ook voor Tholen van groot belang is en in juli 1885 ziet de eerste Ierseksche en Thoolse Courant het daglicht.
Jan Pot was ook bestuurslid bij het muziekcorps Concordia.
In 1908 kwam Gerrit van Amsing in dienst. Hij noemt zich steeds Gerrit van Amsing Junior, want zijn vader is ook een Gerrit van Amsing, die een boekhandel/drukkerij heeft in Leeuwarden. Gerrit Junior wordt in 1881 in Leeuwarden geboren. In 1911 vertrok Jan Pot met zijn vrouw naar Nijmegen, waarbij Gerrit van Amsing de firma en tevens de drukkerij en het pand overnam.
1911-1963
Gerrit van Amsing
Van 1911-1963 stond het pand op naam van Amsing, Gerrit, geb. Leeuwarden 28-6-1881, drukker en uitgever van de firma J.M.C. Pot. Komende van Baarn in 1908 was hij bediende in de boekhandel van Pot en later drukker en boekhandelaar. Hij huwde in 1914 Grosjean, Julia Marie Ernestine, overleden Tholen 3-12-1943. Gerrit, ridder in de orde van Oranje Nassau, overleed in 1953 (In memoriam Eendrachtbode 18-9-1953). Hij was drukker en uitgever van de Thoolse courant tot 1950[i]. Na zijn dood in 1953 stond het pand op naam van Berger, Katherina/Kathi, geb. St. Polten 6-11-1908, van daar vestigde zij zich in 1926 in Tholen als dienstbode. Later was zij boekhandelaarster en drukster. Laatstgenoemde vertrok 21-2-1964 van de Hoogstraat naar de Bebouwdendam.
[i] Ierseksche en Thoolsche Courant. In 1932 veranderde de naam in Thools(ch)e courant. Exemplaren uit de Tweede Wereldoorlog zijn geconfisqueerd en daarom zeldzaam. Dit komt door het redactionele beleid tijdens de bezettingsjaren. In 1950 stopt de uitgave van de krant noodgedwongen. De Eendrachtsbode was in 1944 gestart als Mededeelingenblad voor het eiland Tholen met als redacteur G. Heijboer. Uitgever en drukker was C. Dieleman. Door deze krant krijgt de Thoolse Courant toch een opvolger. J.Z. 29-10-2023
Dat Gerrit van Amsing een man van aanzien was, dat hadden we al opgemerkt. De aanpassing van de riolering in 1927 leidt tot twee veranderingen. Het lijkt erop dat Gerrit, wellicht als een van de eerste inwoners in Tholen zich een automobiel aanschaft. Om dit kostbare bezit goed te kunnen stallen, koopt hij in 1927 het pand Botermarkt 2 van de al eerder naar Rotterdam vertrokken kleermaker Adriaan Pikhaar. Hij verandert de bestemming van het pand van ‘huis en erf’ naar ‘garage en erf’. In 1929 neemt hij timmerman Leendert Walrave Blaas in de hand om de raamkozijnen aan de Botermarkt op gelijke hoogte te laten brengen.
1963-1965
Maatje Anna Verstraate
Van 1963 – 1965? stond het pand op naam van Verstraate, Maatje Anna, zonder beroep, echtgenote van Overbeeke, Pieter, assurantiebezorger. Het pand zal toen 11 maanden zijn verhuurd aan de familie van den Bos de toenmalige burgemeester van Sint-Annaland, In 1962 was hij zelf overgestapt naar de Provinciale Staten van Zeeland en liet hij een nieuw huis bouwen aan de Ten Ankerweg. Om de bouwperiode te overbruggen, huurde hij het pand aan de Hoogstraat.
1965-2019
Familie J. Boelhouwers-Stigter
Van ca. 1965-2019 was het pand eigendom van de familie J. Boelhouwers-Stigter die het in 1965 betrok. In 1971 is het gebouw ingrijpend gerestaureerd. (Bouwvergunning Tholen 1971/29). Zij betrokken de nu gerestaureerde woning begin 1972. Architect Jacques Boelhouwers overleed in 2003. Zijn echtgenote was vele jaren raadslid voor de VVD.
Tekening van Jacques Boelhouwers bij het artikel in de EendrachtBode t.g.v opening na restauratie.
Dit soort tekeningen maakte Jacques binnen een heel korte tijd. Hij maakte een foto, vaak met groothoeklens, legde daar een transparant papier overheen trok de lijnen over die hij wilde benadrukken. Hier is duidelijk te zien dat het complex Hoogstraat 1-3, Botermarkt 2 samen met het Oude Stadhuis de onderwerpen zijn die hij wil de benadrukken.
2019-heden
Familie Van de Breevaart- Van Gent